Het eredienstendecreet bepaalt dat elke gemeente vanaf 1 juni 2025 een kerkenbeleidsplan dient te hebben. Een kerkenbeleidsplan is een schriftelijk document dat een lokaal gedragen langetermijnvisie bevat voor alle parochiekerken op het grondgebied van de gemeente. Het kerkenbeleidsplan dient goedgekeurd te worden door het representatief orgaan van de rooms-katholieke eredienst en door het gemeentebestuur.
Dit voorstel biedt een kader voor het toekomstgericht beheer van de volgende gebouwen bestemd voor de rooms-katholieke eredienst op het grondgebied van Overijse:
Alle hierboven vermelde gebouwen werden geïnventariseerd en geïnspecteerd door de dienst Facilitair Beheer van het lokaal bestuur Overijse en Monumentenwacht Vlaams-Brabant. Daarbij werd niet alleen de bouwkundige toestand geëvalueerd, maar ook de erfgoed- en cultuurhistorische waarden werden in kaart gebracht. Op basis van de inspectieverslagen werd een raming gemaakt van de noodzakelijke instandhoudingswerken.
Tegelijk werd in 2024, onder begeleiding van Parcum, een stuurgroep samengesteld met vertegenwoordigers van het lokaal bestuur Overijse, het centraal kerkbestuur en vertegenwoordigers van de kerkelijke overheid. Deze stuurgroep onderzocht eveneens welke noden en mogelijkheden er bestaan voor her- of nevenbestemming van deze gebouwen, en dit met oog op een gedragen en duurzaam beleid. De stuurgroep kwam op regelmatige tijdstippen samen en ging in dialoog met alle betrokken partijen. De overlegmomenten vonden plaats op: 3 mei 2024, 9 juli 2024, 10 september 2024, 28 november 2024, 22 januari 2025 en 10 april 2025.
Het kerkenbeleidsplan werd op 27 mei 2025 voor goedkeuring overgemaakt aan het bisdom en werd op 10 juni 2025 door de Vicariale raad en hulpbisschop goedgekeurd.
Het religieus erfgoed van de gemeente Overijse vormt een essentieel onderdeel van het lokale culturele landschap. In een context van maatschappelijke veranderingen en dalende participatie aan de rooms-katholieke eredienst is het echter noodzakelijk om het gebruik en het beheer van deze gebouwen duurzaam te herdenken.
Het pastoraal plan geeft echter aan dat alle kerkgebouwen in Overijse (deels) benut worden in kader van religieuze activiteiten en dat momenteel geen enkel gebouw in aanmerking komt voor herbestemming. Het centrale kerkbestuur staat echter wel open voor nevenbestemmingen.
Het voorstel omvat om voor elk gebouw een participatietraject op te starten waarbij men de lokale noden in kaart brengt. Het nevengebruik zal maximaal worden nagestreefd en gestimuleerd. Hiervoor werden de randvoorwaarden duidelijk omschreven in het plan. Bijkomende investeringen (naast de huidige voor instandhouding voorzien in het nieuwe meerjarenplan) of herbestemmingen, zijn slechts verantwoord als blijkt dat de bezettingsgraad van de gebouwen sterk kan worden verhoogd en/of belangrijke noden worden ingevuld (met andere woorden als ze ook renderen/meerwaarde brengen).
Naast de zoektocht naar nevenbestemmingen voor de optimalisatie in ruimtegebruik is er een aanzienlijke hoeveelheid instandhoudingswerken noodzakelijk. Het is belangrijk dat het meerjarenplan een financieel kader vastlegt waarbinnen de administratieve diensten volgens prioriteit de inbreuken kunnen aanpakken. Een door de gemeenteraad goedgekeurd actueel kerkenbeleidsplan is dan ook noodzakelijk om als eigenaar in aanmerking te komen voor subsidies of premies, zowel voor beschermde kerken (Agentschap Onroerend Erfgoed) als voor niet-beschermde kerken (Agentschap Binnenlands Bestuur). Daarom kan de gemeenteraad enkel goedkeuring geven aan investeringsuitgaven voor de gebouwen van de eredienst waarvoor overeenstemming bestaat over de toekomstige functie zoals vermeld in het actuele kerkenbeleidsplan.
De stuurgroep zal instaan voor de opvolging van het goedgekeurde kerkenbeleidsplan en het bevorderen in de uitvoering ervan. De rapportage zal gebeuren aan het decretaal overleg waarvan het verslag steeds bezorgd wordt aan het college van burgemeester en schepenen en het centrale kerkbestuur. Wijzigingen aan het kerkenbeleidsplan worden vanuit de stuurgroep geadviseerd en opgenomen in een addendum aan dit kerkenbeleidsplan na goedkeuring door het bisdom en door de gemeenteraad van Overijse.
De mogelijke financiële implicaties dienen vertaald te worden in het volgende meerjarenplan.
De noodzakelijke investeringen voor de instandhouding van de kerkgebouwen werden in kaart gebracht op basis van de inspectieverslagen van Monumentenwacht. Het is belangrijk dat het meerjarenplan voor de gebouwen in eigendom van de kerkbesturen een enveloppe vaststelt voor haar tussenkomst in de investeringen via investeringstoelagen (2026-2031). Om te voldoen aan alle opmerkingen van Monumentenwacht inzake de instandhouding van de vier kerkgebouwen in eigendom van de kerkbesturen is een investeringsbedrag van ongeveer 2,3 mio euro nodig. Daarin zijn geen aanpassingswerken in het kader van bijkomend nevengebruik voorzien. Uit deze vooropgestelde investeringen schuift de dienst Facilitair Beheer een lijst met prioritair aan te pakken werken naar voren, voor een totaalbedrag van ongeveer 280.000 euro. Deze investeringen kunnen mogelijk in aanmerking komen voor een subsidie van maximaal 30%. Teneinde de nodige ruimte te laten voor mogelijke aanpassingswerken in functie van nevengebruik, dient een totale investeringstoelage van 350.000 euro te worden voorzien in de meerjarenplannen van de kerkbesturen.
Daarnaast is een investeringsbedrag van 3,3 mio euro nodig voor de instandhoudingswerken aan de gebouwen in eigendom van de gemeente. Gezien de visie bestaat om deze gebouwen ook op de langere termijn te blijven inzetten in functie van de eredienst, worden deze investeringen door de dienst Facilitair Beheer allen als prioritair gezien. Deze kredieten dienen niet als investeringstoelage voor de kerkfabrieken te worden voorzien, maar dienen mee opgenomen te worden in de gemeentelijke investeringsbudgetten voor het meerjarenplan. De investeringen aan beschermde gebouwen kunnen in aanmerking komen voor een maximale subsidie van 60%.
Enig artikel
De gemeenteraad keurt het als bijlage toegevoegde Kerkenbeleidsplan Overijse goed.